Quyền khai sinh là gì?
Theo khoản 6 Điều 4 Luật Hộ tịch 2014 giải thích khái niệm về Giấy khai sinh như sau:
“Điều 4. Giải thích từ ngữ
…
6. Giấy khai sinh là văn bản do cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp cho cá nhân khi được đăng ký khai sinh; nội dung Giấy khai sinh bao gồm các thông tin cơ bản về cá nhân theo quy định tại khoản 1 Điều 14 của Luật này.”
Đồng thời, tại Điều 30 Bộ luật Dân sự 2015 quy định về quyền được khai sinh như sau:
“Điều 30. Quyền được khai sinh, khai tử
1. Cá nhân từ khi sinh ra có quyền được khai sinh.
2. Cá nhân chết phải được khai tử.
3. Trẻ em sinh ra mà sống được từ hai mươi bốn giờ trở lên mới chết thì phải được khai sinh và khai tử; nếu sinh ra mà sống dưới hai mươi bốn giờ thì không phải khai sinh và khai tử, trừ trường hợp cha đẻ, mẹ đẻ có yêu cầu.
4. Việc khai sinh, khai tử do pháp luật về hộ tịch quy định.”
Như vậy, quyền khai sinh là một trong các quyền dân sự mà trẻ em sinh ra, sống được từ hai mươi bốn giờ trở lên thì được đăng ký khai sinh. Các thông tin cơ bản về cá nhân được thể hiện trên Giấy khai sinh do cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp.
Ai có trách nhiệm đăng ký khai sinh?
Trách nhiệm đăng ký khai sinh được quy định tại Điều 15 Luật Hộ tịch 2014, cụ thể:
“Điều 15. Trách nhiệm đăng ký khai sinh
1. Trong thời hạn 60 ngày kể từ ngày sinh con, cha hoặc mẹ có trách nhiệm đăng ký khai sinh cho con; trường hợp cha, mẹ không thể đăng ký khai sinh cho con thì ông hoặc bà hoặc người thân thích khác hoặc cá nhân, tổ chức đang nuôi dưỡng trẻ em có trách nhiệm đăng ký khai sinh cho trẻ em.
2. Công chức tư pháp – hộ tịch thường xuyên kiểm tra, đôn đốc việc đăng ký khai sinh cho trẻ em trên địa bàn trong thời hạn quy định; trường hợp cần thiết thì thực hiện đăng ký khai sinh lưu động.”
Như vậy, trong thời hạn 60 ngày kể từ khi sinh em bé thì cha hoặc mẹ có trách nhiệm đăng ký khai sinh cho con. Nếu cha, mẹ không thể thực hiện đăng ký thì ông, bà hoặc người thân thích khác hoặc cá nhân, tổ chức đang nuôi dưỡng trẻ em có trách nhiệm đăng ký khai sinh cho trẻ em.
Thẩm quyền, thủ tục thực hiện việc đăng ký khai sinh?
Thẩm quyền đăng ký khai sinh được quy định tại Điều 13 Luật Hộ tịch 2014 và Điều 35 Luật Hộ tịch 2014, cụ thể:
“Điều 13. Thẩm quyền đăng ký khai sinh
Ủy ban nhân dân cấp xã nơi cư trú của người cha hoặc người mẹ thực hiện đăng ký khai sinh.
[….]
Điều 35. Thẩm quyền đăng ký khai sinh
Ủy ban nhân dân cấp huyện nơi cư trú của người cha hoặc người mẹ thực hiện đăng ký khai sinh cho trẻ em trong các trường hợp sau đây:
1. Trẻ em được sinh ra tại Việt Nam:
a) Có cha hoặc mẹ là công dân Việt Nam còn người kia là người nước ngoài hoặc người không quốc tịch;
b) Có cha hoặc mẹ là công dân Việt Nam cư trú ở trong nước còn người kia là công dân Việt Nam định cư ở nước ngoài;
c) Có cha và mẹ là công dân Việt Nam định cư ở nước ngoài;
d) Có cha và mẹ là người nước ngoài hoặc người không quốc tịch;
2. Trẻ em được sinh ra ở nước ngoài chưa được đăng ký khai sinh về cư trú tại Việt Nam:
a) Có cha và mẹ là công dân Việt Nam;
b) Có cha hoặc mẹ là công dân Việt Nam.”
Theo đó, Ủy ban nhân dân cấp xã nơi cư trú của người cha hoặc người mẹ thực hiện đăng ký khai sinh cho con. Đối với trường hợp đăng ký khai sinh có yếu tố nước ngoài như trẻ sinh ra tại Việt Nam nhưng cha hoặc mẹ là người nước ngoài; người không quốc tịch;cha và mẹ là người Việt Nam nhưng định cư ở nước ngoài hoặc sinh ra ở nước ngoài nhưng có cha hoặc mẹ hoặc cả cha và mẹ là người Việt Nam… thì các trường hợp này đăng ký khai sinh cho trẻ tại Ủy ban nhân dân cấp huyện nơi cư trú của người cha hoặc người mẹ thực hiện đăng ký khai sinh.
Về thủ tục đăng ký khai sinh được quy định tại khoản 1 Điều 16 Luật Hộ tịch 2014 và Điều 36 Luật Hộ tịch 2014 như sau:
“Điều 16. Thủ tục đăng ký khai sinh
1. Người đi đăng ký khai sinh nộp tờ khai theo mẫu quy định và giấy chứng sinh cho cơ quan đăng ký hộ tịch. Trường hợp không có giấy chứng sinh thì nộp văn bản của người làm chứng xác nhận về việc sinh; nếu không có người làm chứng thì phải có giấy cam đoan về việc sinh; trường hợp khai sinh cho trẻ em bị bỏ rơi phải có biên bản xác nhận việc trẻ bị bỏ rơi do cơ quan có thẩm quyền lập; trường hợp khai sinh cho trẻ em sinh ra do mang thai hộ phải có văn bản chứng minh việc mang thai hộ theo quy định pháp luật.
[…]
Điều 36. Thủ tục đăng ký khai sinh
1. Người đi đăng ký khai sinh nộp giấy tờ theo quy định tại khoản 1 Điều 16 của Luật này cho cơ quan đăng ký hộ tịch. Trường hợp cha hoặc mẹ hoặc cả cha và mẹ là người nước ngoài thì phải nộp văn bản thỏa thuận của cha, mẹ về việc chọn quốc tịch cho con.
Trường hợp cha, mẹ chọn quốc tịch nước ngoài cho con thì văn bản thỏa thuận phải có xác nhận của cơ quan nhà nước có thẩm quyền của nước ngoài mà người đó là công dân.
2. Ngay sau khi nhận đủ giấy tờ theo quy định tại khoản 1 Điều này, nếu thấy thông tin khai sinh đầy đủ và phù hợp, công chức làm công tác hộ tịch ghi nội dung khai sinh theo quy định tại Điều 14 của Luật này vào Sổ hộ tịch; trường hợp trẻ em có quốc tịch nước ngoài thì không ghi nội dung quy định tại điểm c khoản 1 Điều 14 của Luật này.
Công chức làm công tác hộ tịch, người đi đăng ký khai sinh cùng ký tên vào Sổ hộ tịch. Phòng Tư pháp báo cáo Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện cấp Giấy khai sinh cho người được đăng ký khai sinh.
3. Chính phủ quy định thủ tục đăng ký khai sinh đối với các trường hợp quy định tại khoản 2 Điều 35 của Luật này.”
Như vậy, cha hoặc mẹ muốn đăng ký khai sinh cho con cần nộp tờ khai và giấy chứng sinh cho Ủy ban nhân dân cấp xã nơi cư trú của cha hoặc mẹ thực hiện đăng ký khai sinh.
Trường hợp có yếu tố nước ngoài thì ngoài nộp hai giấy tờ trên còn phải nộp thêm văn bản thỏa thuận của cha, mẹ về việc chọn quốc tịch cho con tại Ủy ban nhân dân cấp huyện nơi cư trú của cha hoặc mẹ người thực hiện đăng ký khai sinh.
Từ những quy định trên, cha hoặc mẹ có thể thực hiện đăng ký khai sinh cho con chứ không bắt buộc phải có mặt cả cha lẫn mẹ khi thực hiện thủ tục đăng ký khai sinh.